
W Jakucji nóż nazywany jest przez miejscowych pasterzy i myśliwych jako „trzecia ręka”. Są wykorzystywane do polowania na niedźwiedzie, cięcia drewna i golenia i oparte na technologii wyrobu sprzed wielu wieków.
Kowal Alexander Gogolev opowiedział The Siberian Times jak wykonuje swoje najnowsze projekty, wdrążając metody rodem z wykopalisk archeologicznych.
„Nasze noże są produkowane zgodnie ze starymi tradycjami i bez tej wiedzy nikt nie może skopiować poprawnie tego kształtu” mówi Alexander. „Ludzie rozumieją, dlaczego ten kształt ostrza jest dobry, ale nie wiedzą jak to robimy”.
Wyjaśnia ”Noże wykonane są w starej tradycji. Wcześniej narzędzia nie były wykonywane maszynowo, więc wszystko kuto ręcznie za pomocą małych młotków.
„A gdy pojawiły się obrabiarki, wyparły ręczną robotę. Dostajesz proste ostrze, i to wszystko. Ale mój nauczyciel Stanislav Balitsky zaczął wykuwać jak za dawnych mistrzów, a jego noże cieszyły się zdumiewającą popularnością. Przywieźliśmy około 30 noży na wystawie, i sprzedały się wszystkie w ciągu dwóch godzin.
Mówił w swojej kuźni w Jakucku: „Pracujemy na stali, która nie plami a skóra na pochwy pochodzi z regionu moskiewskiego. Wykonujemy też drewniane pochwy i zabezpieczamy je tłuszczem bawolim”.
Jakuckie noże rzeźnickie do cięcia mięsa lub ryb posiadały doskonały kąt ostrza, praktycznie jak brzytwa. Właściwie naostrzony nóż wystarczy aby oprawić całego łosia. Oczywiście jeśli jest odpowiednio duży, no i po oprawie konieczne trzeba go naostrzyć. Pracował przy skórze, sztywnych włosach etc.
„Mam dwa noże. Jeden jest zawsze w moim plecaku, drugi mam przy pasie. Nigdy nie wiadomo co się wydarzy, można go upuścić lub zatopić. Używam tylko własnych noży, nie ufam innym. Każdy nóż inaczej leży w dłoni”.
Niektóre lokalne noże wykonane zostały z kości mamutów włochatych, ale to nie jest idealna rękojeść, mówi Alexander. „Nie robię noży z kości mamuta, w miesiąc lub dwa będzie pękać ze względu na duże zmiany temperatur. Unikam w ten sposób reklamacji i narzekań: „co za nonsens”. Taki nóż z kości mamuta to dekoracja, a ja wolę robić noże robocze”.
„Faktem jest, że nóż musi być używany, jest twoim pomocnikiem, trzecim ramieniem. Jeśli macie wybór między pistoletem a nożem w lesie, weźcie nóż. Co można zrobić pistoletem? Nic. Ale jeśli masz nóż, można zrobić ognisko, zrobić coś do jedzenia”.
„Nóż służy do zdejmowania skóry z upolowanej zwierzyny, do cięcia mięsa i można też coś zrobić z drewna. Moi klienci to głównie myśliwi i pasterze. Cała technologia wyrobu oparta jest na potrzebach tych ludzi, którzy używają noży na co dzień”.
W procesie produkcji uwzględniłem ekstremalny okres zimowy w Jakucji oficjalnie znany jako najzimniejszy rejon Federacji Rosyjskiej. Przy minus 50C, ostrze pozostaje sprężysty i nie pęka podczas cięcia kości – to różni moje wyroby od innych ze stałych stali”, mówi Gogolev. „Oczywiście nie polecam ich do pazurów, do tego służy młotek i dłuto. Chociaż, jeśli nie ma wyboru, można go również używać.
Zakrzywiony kształt ostrza – przypominający lancet – ma bardzo ograniczony obszar styku i może być używane prawie na całej długości. Wygląda to tak, jakby mięso nie było cięte, ale po prostu szarpane.
„Wykonuję również na specjalnie wykonane rękojeści na zamówienie. Jeśli nie masz żadnych specjalnych preferencji, możemy po prostu użyć brzozy i kory brzozowej. Rękojeść może być również wykonana z górskiego orzecha.
„Mam klienta, który jest kierowcą ciężarówki i gdy przejeżdża tędy, wpada do mnie i prosi o kilka noży. Potrzebuje solidnych rękojeści i szerokich długich ostrzy. Mogę zrobić dwa noże dziennie jeśli zacznę wcześnie rano. Cena noża zaczyna się od 9900 rubli” (to około 160$).
Ostrze tradycyjnego jakuckiego noża jest ostre na jednej krawędzi z prostym lub prawie prostym grzbietem. Właściwości te zauważone zostały podczas wykopalisk prowadzonych na starożytnych miejscach. Inną cechą jest asymetryczny szlif ostrza co dostrzegli już pierwsi badacze życia Jakutów. Z jednej strony jest płaski, z drugiej – lewej – ostrze jest ostre. Pomaga to zapobiec utknięciom. Noże dla lewo i praworęcznych są różne.
Mają różne rozmiary i różne funkcje. Nóż używany w tundrze ma wąskie ostrze i jest on stosowany głównie do cięcia lub wiercenia. Nóż używany w tajdze ma szersze ostrze, i służy głównie do cięcia mięsa i rzeźbienia w drewnie. Ostrze wykonane jest z miękkiej stali co umożliwia ostrzenie na skale lub kamieniu.
Źródło: Siberiantimes.com
Tekst: Vera Salnitskaya and Olga Gertcyk
Tłum.: Włodek Rybicki
Witam!
Mam pytanie: czy ostrze noża jakuckiego jest lekko wygięte w łuk, tak jak noże Indian amerykańskich a zwane hook knife? Lub crook knife? Bo z tego co zdołałem wyczytać, takimi nożami rzeźbiono w drewnie, kości, porożu. Używano tych noży jako ośnika, lub wydrążano miski, kielichy, łyżki itp.
Nożem o prostym ostrzu nie można zdobić żadnych wklęsłości.
Czy też po prostu przerabiano kształt tego noża, raz prosty, raz wklęsły. Przekuwając i hartując w zależności od potrzeb.
Serdecznie pozdrawiam!